Tasarım nedir? Kelime kökeni nereden gelir?

May 1, 2020 | Tasarım

Tasarım gibi çok geniş bir kavramın içinde kaybolmamak adına bu yazıyı kendime not olarak yazdım. Size de faydası olabilir

Tasarım kelimesi nereden gelmiş bize önce ona bakalım

https://www.etimolojiturkce.com/kelime/tasarlamak sitesinden alıntı;

Tarihte En Eski Kaynak

[ Mukaddimetü’l-Edeb (1300 yılından önce) ]

Önemli Not: Bu kaynak kayıtlara geçmiş ve bu kelimenin kullanıldığı yazılı ilk kaynaktır. Kullanımı daha öncesinde sözlü olarak veya günlük hayatta yaygın olabilir.

Kelime Kökeni

Arapça mlw kökünden gelen imlāˀ إملاء “dikte etme, yazı yazdırma” sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Aramice/Süryanice mlē מל “1. dolu, 2. herekeli yani sesli harfleri bildiren noktaları doldurulmuş yazı” sözcüğünün ifˁāl vezni (IV) masdarı olabilir; ancak bu kesin değildir. Bu sözcük Aramice/Süryanice #mly מלי “doldurma” kökünden türetilmiştir.

Wikipedia’ya göre ise“Tasarım (dizayn, İng. design) bir planın, bir nesnenin ya da bir inşa süreci içinde (mimarî çizimler, mühendislik çizimleri, iş süreci v.b.) meydana getirilmesine denir. Elizabeth Adams Hurwitz tarafından kısa ve öz olarak “gerekli olanın araştırılması” şeklinde tanımlanmıştır.”

Gerekli olanın araştırılması… Buna birazdan dönelim

Tasarım google sözlüğe göre

1. bir şeyin biçimini kafada oluşturma işi ve bu yolla düşünülmüş biçim.

2. tasarçizim.

3. algılanmış olan bir olayın ya da nesnenin bilinçte sonradan ortaya çıkan imgesi, bilinç içeriği, algı.

Tdk’ya göre 1. isim Zihinde canlandırılan biçim, tasavvur:
“İmgeleme dayanan duyusal tasarımlar, şiirinin başlıca malzemesi.” — Selâhattin Hilav

2. isim Bir sanat eserinin, yapının veya teknik ürünün ilk taslağı, tasar çizim, dizayn:
Kentsel tasarım. Çevre tasarımı.

3. isim Bir araştırma sürecinin çeşitli dönemlerinde izlenecek yol ve işlemleri tasarlayan çerçeve, tasar çizim, dizayn.

4. isim, felsefe Daha önce algılanmış olan bir nesne veya olayın bilinçte sonradan ortaya çıkan kopyası.

tasarım nedir diye arayınca internette bir grafik tasarım bir de Design Thinking sonuçları önde geliyor.

Tasarımın tarihine baktığımızda insanın karşısına çıkan küçük büyük tüm problemlere bir karşılık oluşturma çabasıdır tasarım.

İlk kaşık tasarımından buzdolabına kadar tüm tasarımlar insan ihtiyacıyla ortaya çıkmıştır diyebilir miyiz? Peki öyleyse kullanılmayan tasarımları nereye koyacağız? Leonardo’nun gerçekleşememiş bir çok tasarımı Edison’un icat ettiği dönemde kullanılmayan sonradan kullanılan icatları? Tesla’nın hayata geçirip yaşama geçiremediği ama ölümünün ardından yaygınlaşan tasarımlar? Bunlar belliki bir ihtiyaç üzerine ortaya çıkmamıştı. İnsanın bunları yapması için hayal etmesi ve o hayale karşı tutku sahibi olması gerekiyordu.List of Edison’s InventionsThomas Alva Edison, one of the most prolific inventors in history, produced more than 1,000 inventions in his workshop…sciencing.com

Birçok tasarımın öncesinde ısrarlı çabalar ömür tüketen hatalar başarısızlıkla sonuçlanan girişimler var. Bunlardaki hareket noktasına tutku diyebiliriz. Her tasarım insan ihtiyacından ortaya çıkmıyor plastik sanatlar resim müzik buna girer, somut bir fayda göremezsiniz; ihtiyaç yoktur, talep yoktur. Bu ihtiyacı sonradan oluştururuz.

İlk insanların mağaraya yaptıkları çizimleri ilk sanat ürünleri denmesi yanlış gelse de orada bir tutkudan çok bir korku bir uyarı sözkonusu

Tutku nedir ?

Tdk ya göre;

1. isim İrade ve yargıları aşan güçlü bir coşku, ihtiras:
“Her yeni şiir derinlerdeki içgüdülerin, tutkuların yeni biçimlerde verilişidir.” — Behçet Necatigil

2. isim Güçlü istek ve eğilimin yöneldiği amaç:
“Bilme tutkusuyla kıvranan bu topal, aradan aylar geçtiği hâlde teşrih atlasını tamamlayabilmiş değildi.” — İhsan Oktay Anar

3. isim Aşırı düşkünlük.

Kelime kökeni olarak bakıldığından Türkçe kökenli olarak görünür

Tarihçe (tespit edilen en eski Türkçe kaynak ve diğer örnekler)

Yeni Türkçe: [ TDK, Felsefe ve Gramer Terimleri, 1942]
tutku = İhtiras, iptila = Passion

Köken

Türkiye Türkçesi tut- fiilinden Yeni Türkçe +gU ekiyle türetilmiştir.

Daha fazla bilgi için tut- maddesine bakınız.

(Tut kelimesinin ilk kullanımı 735 yılına Orhun yazıtlarına kadar gitmektedir. İlgilenenler bu siteden faydalanabilir: https://www.nisanyansozluk.com/?k=tut )

Tasarımı insanın tutkusuna bağlamak bu anlamda bana daha doğru geliyor.

Aynı araştırmayı Design için de yapabilirsinizdesign | Origin and meaning of design by Online Etymology DictionaryMeaning: “to make, shape,” ultimately from Latin designare “mark out, point out; devise; choose, designate, appoint,”…www.etymonline.com

Tabii bu arada ek bilgi; Latince Signum sonrasında Sign olmuş ve de-sign olarak devam etmiş. Fransızcaya geçen dessin güzel türkçemize desen olarak girmiş.

Tasarım deyince aklınıza neler geliyor?

Piramitlerden Çin seddine uçaklardan uzay gemilerine filmlerden çay fincanına, araç modellerinden giydiğimiz kıyafetlere insan üretimi olan herşey bir tasarım sonucudur. Yani bir tutkunun sonucu..

Öyleyse herkes bir tasarımcıdır diyebiliriz, sadece bazıları daha çok kabul görür ve muhtemelen daha tutkuludur. Daha tutkulu olma durumu bazen öne çıkarabileceği gibi bazen de tam tersine etki yapabilir.

Peki bir tutkuyla yapılan tasarım bir ihtiyaç mı aynı zamanda?

Tasarım ne zaman biter ne zaman tamamlanmış sayılır? Bunu sürekli heryerde söylüyorum;

Tasarım bitmeyen süreçtir.

Süreç sona erseydi gelişme de sona ererdi. Her yıl yeni bir mercedes modeli çıkarılması belki kapitalizmin sonucudur ama mutlaka önemli gelişmelerin de sürece katıldığını düşünmek gerekir. İlk otomobilin üzerinden geçen değişiklikler ve gelişim çok gözardı edilebilecek şekilde değildir.

Ne demişti Elizabeth Adams Hurwitz? Kısa ve öz olarak “gerekli olanın araştırılması”

Evet gerekli olanı araştırırken bir karar alıp yapmaktır tasarım sanırım. Bunu severler bunu yerler bunu isterler bundan korkarlar bundan utanırlar. Yada bunu sevsinler bunu yesinler bunu istesinler bundan korksunlar bundan utansınlar gibi. Günümüzde ise ürün test grupları anketler kullanıcı grupları var ve bunlar üretimi ve tüketimi belirliyor (anket / survey konusu araştırmaya değer bir konu )

İletişimin hızlanması ile ilk test grubumuz ailemiz çevremiz yerine tüm dünya olabiliyor artık. Bu durumda Edison ampul için yaklaşık 3000 yol düşünüp 2000 madde denemeyle zor birşeyi başarırken bugün bu tip deneyleri hem de büyük bir kitleyle insanlar birlikte yapabiliyorlar.

Tasarım süreç olarak bir önceki evreyi takip eder anlar geliştirir. Günümüzde yine hızlı iletişimin sonucu olarak takip süresi ve geliştirme süresi kısalmış durumda, o yüzden daha hızlı bir şekilde ürün aşamasına ulaşmak mümkün.